Lyceum Martha Somers

Door het vluchtelingenprobleem en het terrorisme staan begrippen zoals identiteit, geweld, migratie en grens opnieuw vooraan in de belangstelling. Willen we onze moderne cultuur uitbouwen op basis van dialoog, uitwisseling en vermenging of eerder door uitsluiting? Het Museum voor Schone Kunsten in Brussel ziet het als zijn missie om mensen via cultuur samen te brengen. Daarom werkte het ook een proefproject “Kunst en maatschappelijk geweld” uit met scholen om leerlingen via kunst kritisch te leren reflecteren op zichzelf en de samenleving.

Het project bestond uit vier fasen, die elkaar snel opvolgden binnen een of twee lesweken. Tijdens een eerste lesuur was er op Lyceum Martha Somers een verkennend gesprek met klas 4 Latijn. Wat hebben kunst en geweld met elkaar gemeen? Waarom werken we daar rond? De volgende dag kregen we bezoek van psychologe Arzu Yentur. Samen met haar dachten de leerlingen verder na over soorten geweld en hun impact. Woorden kunnen kwetsen. Daar was iedereen het al over eens. Maar ook met non verbale acties kan je anderen hard raken. Fysiek geweld heeft zichtbare gevolgen en wekt terecht afschuw op. Ook psychisch geweld is afschuwelijk,  maar we vergeten wel eens dat het bestaat. Slachtoffers van fysiek en psychisch geweld voelen vaak schaamte en durven er niet over spreken. Aan wie zou jij vertellen dat je met geweld te maken kreeg? Aan je ouders, een leraar of leerlingenbegeleider, een vriend of vriendin? Zeker op school zijn we bang voor verkeerde reacties.

De volgende les trokken de leerlingen naar de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten waar ze met gids Eef Cornelissen aan de hand van enkele oudere kunstwerken filosofeerden rond geweld. Zo weekte Carlo Maratta’s Apollo achtervolgt Daphne een leergesprek los over de impact van liefde en haat. Staan zij los van elkaar of hebben ze iets met elkaar te maken? Waar komt haat vandaan en kies je er voor of overkomt het je? Iedereen was het erover eens dat het werk Apollo vilt Marsyas van Jusepe de Ribera over fysiek maar ook psychisch geweld gaat. Het gelaat en de lichaamshouding van Apollo tonen geen enkele emotie. Kun je jezelf voorstellen dat geweld op een bepaald moment normaal wordt? Welke invloed hebben opvoeding, omgeving of leefsituatie op geweld? Hoe kunnen we weten of iemand de waarheid spreekt? Dit is een vraag die de leerlingen zich stelden bij het werk De gerechtigheid van keizer Otto van Dieric Bouts. Kunnen we alles bewijzen? Zelfs als je iemand vertrouwt, geloof je dan ook alles wat die zegt? De impact van afwijzing, vernedering, leugen en bedrog werd duidelijk in dit schilderij.

Het project werd afgesloten met een workshop van kunstenaar Koen Weiss. De leerlingen dachten na wat dit parcours “Kunst en Maatschappelijk geweld” voor hen betekend heeft. Hoe konden ze dit creatief uitdrukken?  Via een schilderij, een dans, een performance, een tekst,....? Iedereen was helemaal vrij om het medium te kiezen en het in groep of individueel aan te pakken.

Enkele reacties:

“Ik vond het leuk dat iedereen zijn eigen mening gaf . Het interessantste kunstwerk vond ik Mabuses  Adam en Eva over godsdienst en liefde. Ik ben zelf ook gelovig (moslim).Ik vond liefde  altijd al sterker dan religie Nu heb ik een antwoord op mijn vraag.”

“Kunst en geweld leek mij niet samen te gaan, maar vooral dankzijde de rondleiding in het museum voor schone kunsten zag ik dat het kan.“

‘Het thema heeft onze ogen geopend m.b.t. hoe we met elkaar kunnen omgaan.”